Bilgiye ulaşma alışkanlıklarımızın değiştiği bu dijital çağda, kitaplarla dolu binalara artık ihtiyaç duymayacağımız düşüncesi giderek artıyor. Peki ya, binlerce yıldır inşa edilen kütüphane yapıları bu değişime ayak uydurmaya başladıysa?
İlk kütüphaneler, M.Ö. 2600 yılında tapınak odalarındaki kil tabletlerden oluşan arşivlerden ibaretti. Zamanla yayılarak, dünyanın dört bir yanındaki etkileyici ve saygın yapılara dönüştüler. Günümüzde inşa edilen modern kütüphaneler ise kütüphane kavramını bir adım daha ileriye taşıdı.
Bir zamanların sessiz birer sığınağı olan kütüphanelerin çağdaş yorumları, sessizlikten artık çok uzaktalar. Fütüristik tasarımlarıyla, adeta gelecekten gelmiş gibi görünen bu kütüphaneler, bizleri kendilerine hayran bırakan yepyeni özelliklere sahip. Bu modern kütüphanelerde, podcast kayıt stüdyoları, oyun geliştirme laboratuarları ve otomatik kitap alma sistemleri gibi çeşitli teknolojik donanımlar bulunuyor. Şık mimarisi ve en son teknolojiyi kullanması, basılı ve dijital medyaya adanmış bu kamusal mekanları kullanıcılar için sosyal birer alana dönüştürüyor.
Akademi, bilgi yönetimi, tasarım ve web teknolojisinin bir parçası olan, dünyanın en modern bu kütüphaneleri, geleceğin mimarisi hakkında da bizlere fikir veriyor. Her ne kadar tarihçiler on yedinci yüzyılın, kütüphanelerin altın çağı olduğunu söyleseler de, bu yeni nesil binalar kütüphanelere olan ilgiyi artıracak gibi görünüyor.
İçindekiler
1. Calgary Merkez Kütüphanesi, Calgary, Alberta
245 milyon dolarlık kütüphane projesi, Norveçli mimarlık ofisi Snøhetta ve Kanadalı Dialog firması tarafından tasarlanmıştır. Yapının tasarımında, Alberta’nın Chinook rüzgarları sonucu oluşan bulutlarından ilham alınmıştır. Altıgen modüllerin birleşiminden oluşan cephe ile kütüphanenin kolektif ruhuna gönderme yapılmıştır.
Bina içerisinde, mekanları birbirinden ayırmak için, sürdürülebilir bir malzeme olan sedir ağacı kullanılmıştır. Kütüphanede, oyunlar ve podcast programları ile bir dijital öğrenme laboratuarı bulunmaktadır. Kanada’nın en çok beklenen projelerinden biri olan Calgary’nin yeni merkez kütüphanesi, kentin yaratıcı ve yenilikçi kültürüne katkıda bulunmak amacıyla 1 Kasım 2018’de kullanıma açılmıştır.
2. Katar Ulusal Kütüphanesi, Doha, Katar
Hollandalı mimarlık ofisi OMA tarafından tasarlanan Katar Ulusal Kütüphanesi, 485.000 metrekarelik alana sahiptir. Doha Ulusal Kütüphanesinin, Halk Kütüphanesi ve Üniversite Kütüphanesinden getirilen, bir milyondan fazla kitaptan oluşan bir koleksiyonu bulunmaktadır.
2017 yılında kullanıma açılan binanın girişi, ziyaretçileri bir anda yapının merkezine taşımaktadır. Bir kazı alanına benzeyen tarihi arşiv bölümüne bakan, altı metre yüksekliğindeki cam vitrinler, geçmiş ve şimdiki zaman arasında bir köprü kurmaktadır.
Plaza’daki ana kütüphaneden, Heritage Collection’daki bütün kitapları görebilirsiniz. Bu sadece bir depolama değil, aynı zamanda bir sergi alanı.
Vincent Kersten, OMA
3. Austin Merkez Kütüphanesi, Austin, Teksas
Lake Flato ve Shepley Bulfinch mimarlık ofisleri tarafından tasarlanan Austin Merkez Kütüphanesi 2017 yılında kullanıma açılmıştır. 120 milyon dolar maliyetli kütüphane, sürdürülebilirliği ve esnek tasarımı ile ön plana çıkmaktadır. Teksas’ın kuraklığına karşın, alanda bulunan beton bir tonozdan oluşan, 373.000 galonluk bir yağmur suyu sistemi kullanılmaktadır. Ülkenin en çok gün ışığı alan kütüphanesi olmasıyla tanınan yapı, altı katlı bir atriyuma sahiptir. Işık dolu bu atriyuma ek olarak, iki adet okuma portalı ve güneş panellerinin gölgelendirdiği çatı terası ile Austin kütüphanesi, dış mekanı da tasarımına katmayı başarmıştır.
4. James B. Hunt Jr. Kütüphanesi, Raleigh, Kuzey Carolina
North Carolina State Üniversitesi’nin yenilenen Hunt Kütüphanesi 2013 yılında kullanıma açılmıştır. Snøhetta tarafından tasarlanan binada, interaktif dijital yüzeyler, HD video görüntü ekranları, video oyun geliştime laboratuarı gibi teknoloji ile iç içe alanlar yer almaktadır. Geniş açık çalışma alanları ve kütüphanenin tüm katlarını birbirine bağlayan sarı merdiveni ile sosyal etkileşimin yüksek olduğu bir ortam hedeflenmiştir.
Kütüphane binası, şartları LEED koşullarından daha katı olan, Kuzey Carolina devletinin enerji şartlarına uygun çeşitli sürdürülebilir özellikler barındırmaktadır. Örneğin, içerideki iklimi kontrol etmek için güneş panelleri ile kaplı yüksek çatısı ve cephesindeki alüminyum gölgelikler ile ısı kaybı azaltılarak ortamdaki doğal ışığın maksimumda kullanımı sağlanmıştır. Ayrıca ‘BookBot’ adı verilen otomatik kitap alma sistemi, binanın toplam alanını etkin bir şekilde azaltmış, grup çalışmaları ve teknoloji için daha fazla yer açmıştır.
5. Tianjin Binhai Kütüphanesi, Tianjin, Çin
Dünyanın en fütüristik kütüphanelerinden biri olan Tianjin Binhai Kütüphanesi, 10.000’den fazla ziyaretçi kapasitesine sahiptir. Hollandalı Mvrdv ofisi tarafından tasarlanan bu modern kütüphane, tavandan zemine kadar sonsuz(!) sayıda kitap ile dolu raflarla çevrili bir atriyuma sahiptir. Fakat bazı kaynaklara göre, erişilemeyen rafların, kitap görünümlü alüminyum plakalarla doldurulduğu iddia edilmektedir. Bu tartışmalı bilgiye rağmen, açıldığından bu yana sosyal medyada viral haline gelen bu ilginç kütüphane binası, Tianjin’in bir numaralı turist noktası haline gelmiştir ve kütüphane kullanımını ciddi oranda artırmıştır. Bu da tasarımın bina üzerindeki gücünü bir kez daha kanıtlamaktadır.
6. Arap Kütüphanesi, Scottsdale, Arizona
Kuzey Arizona’nın kanyonlarından ilham alınarak tasarlanan Arap Kütüphanesi, özgün paslanmış çelik cephesi ile Scottsdale’in en etkileyici yapılarından birisidir. Phoenix merkezli mimarlık ofisi richärd + bauer, tasarım konsepti olarak yapının çevreye saygılı, sakin bir kaçış yeri olmasını hedeflemiştir. Geleneksel bir kütüphaneden ziyade şık bir mağazayı andıran iç mekanlar, ziyaretçileri kendi evlerinde hissettirecek şekilde tasarlanmıştır. Kütüphane içerisinde, okumaya teşvik eden Herman Miller sandalyeleri ve kitap kontrolü yapmak için self-servis kiosklar bulunur.
Doğal taş, pamuk, toprak gibi sürdürülebilir malzemeler kullanılarak inşa edilen kütüphane yapısı, 2008 yılında IIDA/Metropolis Smart Environments ödülünü almıştır. Ayrıca yapının, alternatif yakıtlı araçlar için şarj istasyonlarına sahip özel bir otoparkı bulunmaktadır.
7. Joe&Rika Mansueto Kütüphanesi, Chicago
Chicago Üniversitesi Mansueto Kütüphanesi, görüntüsüyle adeta bilim kurgu filmlerinden çıkmış gibidir. Otomatik depolama ve geri alma sistemlerinin bulunduğu deposunda, yaklaşık 3,5 milyon kitap bulunur. Kütüphane, üst kattaki okuma odasının tamamını kaplayan geniş bir cam kubbeye sahiptir. Kubbeyi oluşturan cam panellerin üstü ısıyı engelleyen bir desenle kaplıdır. UV korumalı bu alan aynı anda 180 kadar öğrenci alabilmektedir. Chicago Üniversitesi’nin bilgi birikimini sembolize eden kütüphane yapısı, üniversite tarafından da oldukça benimsenmiştir.
8. Filoloji Kütüphanesi, Berlin
Berlin Üniversitesi’nin kampüsünde yer alan Filoloji Kütüphanesi, 2005 yılında kullanıma açılmıştır. Çevre dostu bu yapı, ünlü İngiliz mimar Norman Foster tarafından tasarlanmıştır. Beyni andıran formundan dolayı bu yapıya “Berlin’in Beyni” adı takılmıştır. Binanın enerji verimliliğini artırmak için çeşitli aktif ve basit teknolojiler kullanılmıştır.
Bu ekolojik kütüphanenin, doğal havalandırmaya sahip, su kabarcığı görünümlü kabuğu üç bölümden oluşur. Dış gövde, içerideki sıcaklığı düzenleyen alüminyum ve cam panellere sahiptir. Ortadaki radyal geometriden oluşan destekleyici çelik çerçeveler, iç ve dış katmanları birbirinden ayırır. İç katmanda ise yarı saydam bir zar, güneş ışığını filtreleyerek içeriye doğru miktarda ışığın girmesini sağlar. Tüm bu sistem, ışığı doğru ve verimli bir şekilde kullanarak, çalışmak için ideal bir ortam yaratır.
