Modernizm Nedir? Modernizm Akımı ve Özellikleri

Modernizm nedir? Modernizm akımı ne zaman, nerede ve nasıl ortaya çıkmıştır? İşte, Modernizmin özellikleri ve dünyanın en ünlü Modernizm temsilcileri:

Modernizm basit bir tanımla ifade edilip geçilmeyecek kadar geniş bir kavramdır. Kısaca tanımlamak gerekirse modernizm, insanların refaha kavuşması paralelinde Rönesans ve Reform hareketleri ile ortaya çıkmaya başlayan; resim, edebiyat, mimari gibi alanlarda etkili olmuş yenilikçi bir akımdır. Bu dönemde, din eksenli düşünce tarzı yerini hümanizm temelinde akılcılık, bilginin evrenselliği, barış ve özgürlük kavramlarına bırakmıştır.

Modernizm, etkisini İkinci Dünya Savaşı’na kadar sürdürmüş olan bir fikir ve sanat akımıdır. İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemde yerini postmodern akıma bırakmıştır. Postmodernizm ise modernizmin etkin olduğu dönem içerisinde ortaya çıkan önemli ve temel problemlere tepki olarak doğmuştur. Postmodernizm ile ilgili daha detaylı bilgi almak için ‘Postmodernizm Nedir ve Özellikleri Nelerdir‘ isimli yazımızı okuyabilirsiniz.

Bu yazımızda, yakın geçmiş dönemin en önemli fikir ve sanat akımlarından biri olan ‘Modernizm nedir‘, ‘Modernizm akımı ve özellikleri nelerdir‘ sorularının cevaplarını inceledik:

Modernizm Nedir?

Modernizm, Latince “hemen, şimdi, yeni” anlamına gelmekte olan “modo” kelimesinden türeyen “modernus” sözcüğünden gelmektedir. Modernus kelimesinin ilk kullanışı ise oldukça eskilere dayanmaktadır. Bu kavram, yaklaşık olarak 5. yüzyılda Paganizmden Hristiyanlığa geçiş esnasında, Hristiyanlığın eskiye göre daha farklı özelliklere sahip olduğunu ifade etmek için kullanılmıştır. Bir nevi Hristiyanlığın modern olmak ile eşdeğer olması şeklinde tanımlanabilir. “Yeni ve güncel” anlamında kullanılan “modern” kavramı ise günümüze gelene kadar ilk kullanım şekline göre büyük bir değişim geçirmiştir.

Modernizmin mimarideki karşılığını öğrenmek için Modern Mimari hakkındaki yazımızı okuyabilirsiniz.

Modernizm Neden ve Nasıl Ortaya Çıkmıştır?

Yakın tarihten günümüze kadar geçen zaman incelendiğinde; özgür düşünce, bilgi ve insan temelli yaklaşımların geçmişinin maalesef çok eskilere dayanmadığını ifade edebiliriz. Din temelli baskıcı yaklaşımlar, savaşlar, kıtlık, yaşama gayesi vb. kavramlar insanlığın özgürleşmesinde daima büyük engeller olarak karşımıza çıkmıştır. Ta ki 17. ve 18. yüzyıllarda Rönesans ile başlayan aydınlanma dönemine kadar.

Modernizmin temellerinin atıldığı bu dönemde, dünyada coğrafi keşiflerin yapılması ve bununla beraber deniz ticaretinin artması, dönemin İtalya’sında zenginliğe ve refaha sebep olmuştur. Kilisenin baskısının azalması ile beraber Medici ailesi gibi dönemin ünlü ve zengin aristokratlarının sanata ve sanatçılara olan ilgisi artmıştır. Bu da aristokrat ailelerin sanata ve sanatçılara yatırımını beraberinde getirmiştir.

Yine bu dönemde hümanizm, başta İtalya olmak üzere tüm Avrupa’yı etkisi altına almıştır. Tüm bu olgular ışığında, temeli Reform ve Rönesans hareketi olan; özgürlük, akıl, demokrasi, laiklik, eşitlik vb. kavramların konuşulmaya başladığı aydınlanma dönemi başlamıştır.

Modernizm nedir sorusunun cevabı ise yukarıda bahsi geçen tüm bu kavramların geçen zaman içerisinde olgunlaşması paralelinde, 19. yüzyıl sonlarında ve 20. yüzyıl başlarında batılı dünyada egemen olan bir dünya görüşü, fikir ve sanat akımıdır.

Modernizm aslında hem modern yaşam tarzını, hem de kültürel gelişmeyi ifade eder. Bu kavramın günümüze gelmesinde emeği geçen en önemli düşünürler ise Jean Jack Rousseau, Descartes, Montesquie ve Kant olmuştur. Özellikle Kant, modernizmin daha sağlam temeller ile ortaya çıkmasına öncülük eden çalışmalar yapmıştır.

Modernizmin Özellikleri Nelerdir?

Modernizmin özellikleri ana maddeler halinde şu şekilde sıralanabilir;

• Modernizm rasyoneldir ve pozitivisttir,
• Bilimsel olarak denemeler yapmak, ispat çabasında olmak, her türlü bilgi kaynağı ve otoriteye eleştirisel yaklaşmak temel prensipleri arasındadır,
• Özünde insan aklına güvenmek ve insan haklarına saygı yatmaktadır.
• Din, tarih, ahlak, hukuk, felsefe vb. kavramların sebep sonuç ilişkisi ekseninde sert eleştirisi mevcuttur,
• Geleneksel düşünce yapısı ile çatışır; bilimsel bakış açısı ve rasyonel düşünce hakimdir,
• İnsanlığın akıl ve bilim temelinde gelişebileceğini ifade eder, geçmiş bilgilerin günümüz için faydalı olabileceğine inanılır,
• Nesnel gerçeklik prensibi paralelinde hareket eder, evrenseldir ve ilerleyici kavramları savunur,
• Etik ve ahlak kavramlarının tüm dünya için aynı olması gerektiği düşünülmektedir,
• Hayat amaçlarının objektif bakış açısıyla belirlenmesi ve bu şekilde yaşanması gerektiği ifade edilir,
• Kentlilik, sosyal yaşamın rasyonelleşmesi, bireyselleşme, demokrasi, laiklik, uzmanlaşma, teknoloji gibi kavramlar hakimdir,
• Felsefe, resim, müzik, edebiyat, mimari gibi farklı alanlarda etkisini hissettirmiştir.

Yukarıda sıralanmış olan maddelerin hakim olduğu modernizm, insan odaklı yaklaşımı sayesinde ilk dönemlerinde oldukça verimli sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Fakat zaman içerisinde teknolojik gelişmeler, küreselleşme ve kapitalizmin baskın gelen yönleri, insan temelli bu yaklaşımı sonu savaşlarla biten çıkmaz bir yola sokmuştur. Dönem içerisinde insan öncelikli olan sistem, yerini bir nevi modern köleliğin hakim olduğu bir döneme bırakmıştır. Bunun sonucu olarak, tepkisel yaklaşımın ve modernizm eleştirilerinin hakim olduğu postmodernizm ortaya çıkmıştır.

Modernizm Akımı Temsilcileri

Listeye geçmeden önce modernizm ve eleştirisel felsefenin kurucularından olan ünlü Alman filozof Immanuel Kant’tan (1724 – 1804) ayrı olarak bahsetmemiz gerekmektedir. Başlangıçta fizik ve astronomi alanlarında yazıları olan Kant, 1770’li yıllardan sonra 18. yüzyılın ünlü filozoflarından David Hume ve Jean-Jacques Rousseau etkisiyle eleştirisel felsefe konusunda çalışmalarına başlamıştır.

Resimden edebiyata, mimariden şiire her sanat dalı için ayrı bir etki dönemi olan modernizm için çok daha detaylı analizler yapılması gerekmektedir. Özet niteliği taşıyan bu yazımızda, modernizm akımının farklı alanlardaki başlıca temsilcilerini ve bazı önemli eserlerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz;

* Ressam, George Pierre Seurat (1859 – 1891)

* Ressam, Édouard Manet (1832 – 1883)

* Ressam, Edvard Munch (1863 – 1944)

* Yazar, Gustave Flaubert (1821 – 1880)

* Yazar, James Joyce (1882 – 1941)

* Yazar, Virginia Woolf (1882 – 1941)

* Şair, Charles Pierre Baudelaire (1821 – 1867)

* Şair, Thomas Stearns Eliot (1888 – 1965)

* Şair, Ezra Pound (1885 – 1972)

* Matematikçi, Richard Dedekind (1831 – 1916)

* Fizikçi ve filozof, Ludwig Boltzmann (1844 – 1906)

* Mimar, Joseph Paxton (1803 – 1865)

* Mimar, François Coignet (1814 – 1888)

* Mimar, William Le Baron Jenney (1832 – 1907)

Türkiye’de Modernizm Akımı

Rönesans ve Reform hareketleri sonrasında batıda yaşanan Fransız Devrimi gibi büyük olaylar, dönemin Osmanlı Devleti için de bazı şeylerin eskisi gibi olamayacağının habercisi gibiydi. Doğu ile batı arasında kalan Osmanlı için ise bu süreç biraz daha zorlayıcı olmuştur. Tanzimat ve Meşrutiyet dönemi ile başlayan Osmanlı modernleşme süreci, Cumhuriyet döneminde devam ederek tamamlanmıştır. Sanayi devrimi ile desteklenemeyen bu modernizm yaklaşımı, tüm dünyada olduğu gibi ayrımcılık problemini de beraberinde getirmiştir. Doğal olarak o yıllarda yaşanan tüm bu gelişmelerin kültürel anlamda hem Osmanlı hem de yeni Cumhuriyet için yansımaları derin olmuştur.

1907 yılında Osman Hamdi Bey tarafından çizilen bu eser dönemin eleştirmenleri tarafından; geri kalmış bir toplumu çağdaşlaştırmaya çalışan bir aydının yorgun halini ifade ettiği şeklinde yorumlanmıştır. Türkiye’de modernizmin sanat üzerine etkisi, büyük Osmanlı İmparatorluğunun çöküşü ve genç Cumhuriyet’in kuruluşu sonrasında hissedilmeye başlanmıştır.

Bu yazımızda, ‘Modernizm nedir – Modernizm akımı ve özellikleri nelerdir‘ sorusunu kısaca cevaplamaya çalıştık. 19. ve 20. yüzyılın birbirini takip eden iki önemli akımı hakkında daha fazla bilgi almak için ‘postmodernizm ve modernizm arasındaki farklar‘ yazımızı ve ‘postmodernizm nedir ve özellikleri nelerdir‘ yazımızı inceleyebilirsiniz. Ayrıca, modernizmi tüm yönleriyle anlamak için uluslararası stil olarak da anılan ‘modern mimari‘ hakkındaki yazımızı okumayı unutmayın!

---