Barok nedir? Barok mimari ne zaman, nerede, nasıl ortaya çıkmıştır? İşte, tüm detaylarıyla barok mimari ve dünyanın en ünlü barok yapıları :
İçindekiler
Barok Nedir?
Barok kelimesinin kökü Portekizce‘de “tam yuvarlak olmayan eğri-büğrü inci” anlamında olan barocco sözcüğünden gelmektedir. Günümüzde de yaygın olarak kullanılmakta olan barok sözcüğü; mimari, müzik, resim, tiyatro ve edebiyat gibi çeşitli alanlarda belirli bir tarzı ifade etmek için tercih edilir. Barok sanatı ise genel olarak mimari yapılarda karşımıza çıkmaktadır.
Not: Tarih öncesinden günümüze kısaca Mimarlık Tarihi Dönemleri ve A’dan Z’ye Mimari Üsluplar yazımızı okumayı unutmayın!
Barok Mimari Ne Zaman ve Nerede Ortaya Çıkmıştır?
Barok mimari 16. yüzyılda İtalya’da ortaya çıkmıştır. Gösteri, tiyatro ve renklerle bağlantılı olan bu tarz; 16. ve 18. yüzyıllar arasında İtalya’dan Avrupa’ya yayılan genel dinamik bir mimari akım olarak sanat tarihindeki yerini almıştır. Günümüze kadar gelmiş olan sanat akımlarının büyük bir çoğunluğu bir önceki akımı eleştirel bir biçimde doğar. Barok mimari de Rönesans döneminin sonunda ortaya çıkmış ve 18. yüzyıl sonlarına doğru yerini Rokoko tarzındaki yapılara bırakmıştır.
Mimaride Barok stilin ilk kez ortaya çıktığı ve geliştiği yer, İtalya’da Roma ve çevresini kapsayan bölgedir. Barok mimarinin ilk örneği ise ünlü mimar Giacomo Barozzi da Vignolala (1507-1579) tarafından 1568 yılında Roma’da yapımına başlanan Gesu Kilisesidir. Katları birbirine bağlayan kıvrımlı köşe destekleri, eğrisel çizgiler, çıkıntılı çift ayak yapısı ve ışık gölge oyunları ile bu kilise, ileride ortaya çıkacak birçok kiliseye ilham kaynağı olmuştur.
Barok Mimari Neden ve Nasıl Ortaya Çıkmıştır?
Barok Mimari, gittikçe büyüyen Protestanlık akımına karşı Katolik Kilisesi tarafından halkın ilgisini Protestanlıktan uzaklaştırmak ve kayıp ruhları geri kazanmak fikri ile Roma’da ortaya çıkmıştır. Bu dönem içerisinde barok yapılar kilisenin propaganda aracı olarak kullanılmıştır. Roma ve Papalık çevresinde şekillenen bu yapılar; Hristiyan ruhunun tekrar güçlendirilmesini hedefleyen bir anlayış ile kurtuluş yolu olarak topluma sunulmuştur. Kiliseye gitme eylemi farklı bir deneyimle birleştirilerek, Katolik Kilisesi’ne karşı koşulsuz güven ve inancın yeniden canlandırılması hedeflenmiştir. Bunu yaparken Katolik sembolizmine bağlı kalınmıştır. Bu anlamda Dünyada en çok bilinen yapı Giovanni Lorenzo Bernini (1598-1680) tarafından yapılan Vatikan’daki San Pietro Bazilikası’dır.
Barok mimari, sanatsal düşünce temelinde kendini Rönesans’a karşı bir duruş olarak konumlandırmıştır. 16. yüzyılda sömürgecilik ile beraber Avrupa ülkeleri de gelişmeye başlamış, bu gelişim ile beraber sanatçıların tarzlarında da gözle görülür bir değişim ön plana çıkmıştır. Sanatçılar artık daha coşkulu ve ihtişamlı eserler yaratmaya başlamıştır.
Ayrıca peyzajda bu dönemde önem kazanmış ve 17. yüzyıl itibari ile yeni ve ilgi çekici bir tarz olarak mimarlık tarihinde yerini almıştır. Aynı dönemde Barok mimarinin Avrupa’ da ki yansıması; dönemin kudretli prensleri tarafından kraliyetin gücünü göstermek amaçlı yaptırılan ihtişamlı saraylar ile olmuştur.
Bu akım yapıların ihtişamının yanında, doğayı biçimlendirmek üzerinde de oldukça etkili olmuştur. Görkemli heykeller, fıskiyeli havuzlar, devasa bahçeler, süslü ve göz alıcı salonlar, duvar işlemeleri, tanrı ve mitoloji konulu resimler barok döneminin öne çıkan unsurlarıdır. Tüm bu özellikleri barındıran, 17. Yüzyılın en popüler Barok Sarayı ise Paris’teki dünyaca ünlü Versay Sarayı’dır.
Barok Mimarinin Özellikleri Nelerdir?
Barok mimaride en dikkat çeken yapı türleri kiliseler ve saraylardır. Barok mimari, yaratıcı ve garip yollar kullanarak sütun, kemer, üçgen alınlıklar, frizler gibi geleneksel elemanların klasik biçimini değiştirir. Kapı ve pencerelerin üzerindeki alınlıklar genellikle yarım daire ya da üçgen şeklindedir. Bunların haricinde Barok mimarinin genel özellikleri kısaca şunlardır:
- Kıvrımlı duvarlara sahip cepheler
- Dini mekanlarda oval ve yarım madalyon formlu geniş sahınlar
- Tamamlanmamış veya bilerek yarım bırakılmış mimari ögeler
- Detaylı iç mekanlar, dış mekanlarda içbükey ve dışbükey yüzeyler
- Büyük tavan freskleri
- Mitolojik figürlerin yer aldığı ihtişamlı resimler
- Işığın dramatik kullanımı, güçlü ışık ve gölge etkisi
- Renklerin yoğun kullanımı ve zengin süslemeler
- Çoğunlukla altınla kaplanmış ahşap figürler
- İçeride resim, heykel ve sıva ile süslenmiş bir iç kabuk
- Resimle heykelin harmanlanması ve yanıltıcı efektler ile görsel illüzyonlar
- Veba salgınının bitişi anısına dikilmiş Veba Sütunları
Ülkelere Göre Barok Mimarinin Özellikleri:
Fransa’da Barok Mimari:
İtalya’da ki din odağının aksine, Fransa’da Barok mimarinin öncelikli amacı Versay Sarayında olduğu gibi Kral XIV. Louis’i ve sahip olduğu gücü yüceltmekti. Fransa monarşisi ve varlıklı seçkin kesim, Barok mimariyi şatolar, malikaneler ve saraylar yaptırmak için kullandı. Süslü bahçeler ve iç mekan tasarımları sayesinde peyzaj mimarları, iç mimarlar ve mimarlar bir arada çalışmaya başladı.
İngiltere’de Barok Mimari:
Büyük Britanya’da barok tarzına geçiş oldukça yavaş olmuştur. Sir Christopher Wren (1632-1723) tarafından Fransız mimarlardan etkilenerek daha az abartılı olarak uyarlanmıştır. Londra’da bulunan Aziz Paul Katedrali İngiltere’nin en bilinen barok mimari örneklerinden biridir.
Bohemya’da Barok Mimari:
O dönemdeki adı ile Bohemya yani bugünkü Çekya ve Slovakya bölgesi; bu yeni Katolik yaklaşımı olan barok mimariyi oldukça kısa sürede benimsedi. Zengin asiller İtalyan mimarları bölgelerine davet ettiler ve Bohemyalı Barok olarak bilinen bölgesel tarzın oluşmasına öncülük ettiler. Bölgenin en önemli eserlerinden biri Prag’da bulunan Aziz Nicolas kilisesidir.
İspanya’da Barok Mimari:
İberya bölgesinde oldukça yavaş ilerleyen bu tarz 18. yüzyıl ile beraber hızlandı. İsmini Salamancalı mimar bir aileden alan Churriguereque tarzı; mimaride oyma figürler içeren, özenle dekore edilmiş yüzeylerde ve cephelerde ortaya çıkmaktadır. Salamanca, Sevilya ve Endülüs bölgesinde birçok dinsel ve sivil barok mimari örneği görmek mümkündür. Bölgenin en önemli Barok eseri ise Madrid şehrinde bulunan Kraliyet Sarayıdır.
Türkiye’de Barok Mimarinin Uygulandığı Önemli Yapılar:
Barok mimarinin Osmanlı topraklarına gelişi 18. Yüzyılın ortasında olmuştur. Türk barok tarzı olarak uyarlanan bu mimarinin ilk ve en önemli eseri ise Kapalıçarşının girişinde bulunan Nuruosmaniye Camiidir. 1755 yılında inşa edilen bu cami, beş sıra halinde 174 adet barok stil pencereyle aydınlatılmaktadır.
Ayrıca Ayazma Cami, Laleli Cami, Dolmabahçe Sarayı, Beylerbeyi Sarayı, Malta Köşkü’de kısmen Türk Barok mimarisi örnekleri arasında yer almaktadır.
